در جوامع امروزی و به خصوص در کشورهای در حال توسعه، شایعترین علت بیماریهای کبدی، هپاتیتهای ویروسی میباشند. اما به نظر می‌رسد که در آینده شایعترین بیماری کبدی، کبد چرب خواهد بود. در این مقاله می‌خواهیم ببینیم که آیا کبد چرب برگشت پذیر است یا نه.
کبد چرب چیست؟
کبد به طور معمول حاوی حدود ۵ درصد چربی است. هنگامی که مقدار چربی موجود در کبد بیشتر از این مقدار شود، چربی اضافه در کبد رسوب میکند و کبد چرب به وجود میآید.
بیماری کبد چرب از نظر علت بیماری، به طور کلی به دو دسته تقسیم میشود:
- کبد چرب الکلی: این بیماری در افرادی دیده میشود که به طور مزمن الکل مصرف میکنند. شیوع این بیماری در کشورهای غربی به دلیل مصرف مشروبات الکلی زیاد میباشد؛ در حالی که این بیماری در کشور ما شیوع کمی دارد.
- کبد چرب غیر الکلی: این بیماران نه به دلیل مصرف الکل، بلکه به دلایل دیگری دچار کبد چرب میشوند. در این افراد شکسته شدن چربی در کبد دچار مشکل شده است که در نهایت منجر به رسوب چربی در کبد میشود. چاقی، دیابت، افزایش چربیهای خون، پرفشاری خون و مصرف برخی داروها (مثل استروئیدها، آمیودارون، سدیم والپروات) از جمله علل ایجاد کنندۀ کبد چرب غیر الکلی هستند.
بیماری کبد چرب ممکن است تا قبل از پیشرفت گستردۀ بیماری، بدون علامت باشد؛ یعنی مثلا اگر یک فرد به دلیل دیگری سونوگرافی کبد انجام دهد، متوجه شود که دچار کبد چرب شده است. دقیقترین روش تشخیص کبد چرب، نمونه برداری مستقیم از بافت کبد است.
کبد چرب برگشت پذیر هست، البته با شرط و شروطی. قبل از اینکه به سراغ این شرط‌ها برویم باید مراحل بیماری را بدانید. از نظر بافت شناسی، کبد چرب سه مرحلۀ کلی دارد که این مراحل بین کبد چرب الکلی و کبد چرب غیر الکلی مشترک هستند. این مراحل به ترتیب عبارت‌اند از:
- مرحله‌ی ۱: در این مرحله افزایش رسوب چربی در بافت کبد دیده میشود. بیمارانی که در این مرحله قرار دارند، معمولا علامت بالینی خاصی ندارند. با این وجود ممکن است برخی از بیماران خستگی، بی اشتهایی و درد مختصر در قسمت فوقانی و راست شکم شکایت داشته باشند.
- مرحله‌ی ۲: در این مرحله التهاب در بافت کبد (هپاتیت) دیده میشود. که ممکن است بیماران علائم مختلفی از جمله ضعف، خستگی، بی اشتهایی، بزرگی کبد، تب و درد شکمی داشته باشند.
- مرحله‌ی ۳: در این مرحله نارسایی کبدی رخ میدهد که در اصطلاح پزشکی، سیروز کبدی نام دارد.
آیا کبد چرب برگشت پذیر است؟
پاسخ به این سوال را باید در مورد دو نوع بیماری کبد چرب جداگانه بررسی کنیم:
کبد چرب الکلی
این نوع کبد چرب برگشت پذیر است، در صورتی که وارد مراحل پیشرفته بیماری نشده باشد. اگر بیمار مبتلا به کبد چرب الکلی که از نظر بافت شناسی در مرحلۀ ۱ قرار داشته باشد و مصرف الکل را به طور کامل قطع کند، کبد او بعد از گذشت چند سال تقریبا مشابه کبد یک فرد سالم خواهد شد.
وقتی کبد وارد مرحله‌ی ۲ شود، با استفاده از برخی داروها مثل پردنیزولون میتوان التهاب کبد را کاهش داد ولی نمی‌توان کبد را به طور کامل به مرحله‌ی ۱ بازگرداند. در این مرحله اگر بیمار به مصرف الکل ادامه دهد، به احتمال ۴۰ درصد در طی ۶ ماه به مرحلۀ ۳ وارد میشود. در این صورت بیمار دچار سیروز و نارسایی کبد خواهد شد و نیازمند پیوند کبد میشود.
کبد چرب غیرالکلی
این نوع کبد چرب برگشت پذیر است در صورتی که بیماری زمینه‌ای یا دارویی که باعث کبد چرب شده پیدا و رفع شود. درمان و رفع علت زمینه با بازگشت نسبی کبد به شکل نرمال همراه خواهد بود. هر چه کبد چرب در مراحل ابتدایی تری وجود داشته باشد، بازگشت کبد به شکل طبیعی موفقیت آمیزتر خواهد بود.
در صورتی که علت خاصی برای ایجاد کبد چرب غیرالکلی وجود نداشته باشد و یا اینکه علت زمینه ای قابل درمان نباشد، مهمترین پایۀ درمانی، تغییر سبک زندگی، بهینه سازی رژیم غذایی و افزایش فعالیتهای فیزیکی است. بسیاری از افرادی که دچار کبدچرب مرحلۀ ۱ شده اند، با انجام همین تغییرات بهبود می‌یابند.
همان طور که ذکر شد، از عواملی که میتوانند باعث ایجاد کبد چرب غیرالکلی شوند، چاقی، دیابت، افزایش چربیهای خون و پرفشاری خون میباشند. در صورت وجود هر یک از این بیماریها، باید علاوه بر اصلاح الگوی زندگی و در صورت صلاحدید پزشک، درمانهای دارویی برای کنترل آنها شروع شود.
توجه داشته باشید که به طور کلی درمان دارویی خاصی برای کبد چرب وجود ندارد؛ داروهای تجویز شدۀ احتمالی، به کنترل و درمان علل زمینه ای و پیشگیری از عوارض آنها کمک خواهند کرد. به یاد داشته باشید که چاقی، دیابت، افزایش چربیهای خون و پرفشاری خون علاوه بر اینکه علت ایجاد کنندۀ کبد چرب غیر الکلی هستند، از جمله عوامل خطرساز سکته های قلبی و مغزی هستند که این عوارض کشنده‌اند. بنابراین کنترل مناسب آنها موجب افزایش طول عمر خواهد شد.
