انحراف شست پا یا شست پای کج یکی از بدشکلی‌های شایع پا است که در آن مفصلِ بزرگ قبل از شست متورم شده و انگشت شست به سمت خارج متمایل می‌شود. در این مقاله می‌خواهیم علت، نشانه‌ها و درمان این مشکل را بررسی کنیم.
انحراف شست پا در پزشکی «هالوس والگوس» نام دارد و در زبان انگلیسی به آن «بانیون bunion» می‌گویند. در این بد شکلی انگشت شست پا به سمت سایر انگشتان (خارج) می‌چرخد و مفصل محل اتصال انگشت شست به پا، برآمده می‌شود. گاهی اوقات بر روی این برآمدگی استخوانی مایعی سوار می‌شود و روی آن را می‌پوشاند. برآمدگی مفصل داخلی انگشت شست بدشکلی دیگری است که هالوس ریجیدوس نام دارد و ما در این نوشته با آن کاری نداریم.
علایم این بدشکلی معمولاً در بزرگسالان مشاهده می‌شود ولی نوعی به نام «بانیون نوجوانی» هم وجود دارد که بیشتر دختران ۱۰ تا ۱۵ سال را درگیر می‌کند.
دلایل انحراف شست پا
فرضیات متعددی برای انحراف شست پا وجود دارد ولی دلیل اصلی آن هنوز ناشناخته است. دلایل این بدشکلی را می‌توان در سه دسته‌ی کلی خلاصه کرد:
- ژنتیک: معمولاً در هر خانواده چند فرد دچار کجی شست پا می‌شوند. این که چرا این اتفاق رخ می‌دهد دقیقاً مشخص نیست. ساختار پا توسط ژن‌های شما تعیین می‌شود و ژن‌ها هم از پدر و مادر شما به ارث می‌رسند. مشکلات ساختاری زیر می‌توانند باعث انحراف شست پا شوند:
- چرخش پا به سمت داخل: برخی افراد به دلیل صافی کف پا یا عدم توزیع یکسان وزن در کف پا دچار انحراف شست می‌شوند. نوک پای این افراد معمولاً در هنگام راه رفتن به سمت داخل حرکت می‌کند.
- حرکت بیش از حد شست: ساختار پای برخی افراد به گونه‌ای است که انگشت شست بیش از اندازه حرکت می‌کند. در این حالت ممکن است مفصل شست دچار بدشکلی شود.
- فشار و آسیب: فشارها و آسیب‌ها معمولاً علت اصلی ایجاد انحراف نیستند. پوشیدن کفش‌هایی با قالب نامناسب، کفش‌های تنگ و کفش‌های پاشنه بلند می‌توانند باعث بدتر شدن انحراف شست پا در کسانی شوند که ساختار پایشان از لحاظ ژنتیکی مستعد این بدشکلی است یا به دلایل دیگر دچار کجی شست پا شده‌اند. ولی شواهدی مبنی بر این که فشارها و آسیب‌ها باعث این بدشکلی می‌شوند، وجود ندارد.
- بیماری‌ها: بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید، سایر بیماری‌های روماتیسمی، فلج اطفال و … می‌توانند از دلایل انحراف شست پا باشند.
علایم و مشکلات
اگر انحراف شست پا در جوانی اتفاق بیفتد، معمولاً فرد در راه رفتن و تحرک دچار مشکل نمی‌شود. ولی در سنین بالا این بدشکلی می‌تواند در تحرکات شما اختلال ایجاد کند.
علامت اصلی هالوس والگوس، برآمدگی محل اتصال انگشت شست به پا است که متعاقب آن انگشت شست به سمت خارج متمایل می‌شود. تغییر شکل سایر انگشتان هم در موارد حاد بیماری مشاهده می‌شوند.
سایر علایم و مشکلات ناشی از شست پا کج شامل موارد زیر است:
- درد یا احساس سوزش
- بی‌حسی
- سوار شدن تورم ناشی از مایعات بر روی مفصل برآمده
- افزایش ضخامت پوست در کف انگشت دچار مشکل
- قرمزی
- مشکلات حرکتی
درمان شست پا کج
درمان‌های خانگی
اول از همه اگر تازه به این مشکل دچار شده‌اید و هنوز شست‌تان چندان کج نشده، توصیه‌های زیر کمک فراوانی به شما خواهند کرد:
- کفش مناسب بپوشید: کفش‌هایی را انتخاب کنید که فضای پنچه‌ی پایشان وسیع باشد. از پوشیدن کفش‌های تنگ و پاشنه بلند خودداری کنید. انتخاب خوب دیگر این است که بدهید یک کفش مناسب برایتان بدوزند.
- کفی‌های مخصوص: در بازار کفی‌های طبی وجود دارند که به آن‌ها کفی‌های orthotic هم می‌گویند. این کفی‌ها فشار روی شست را کم می‌کنند.
- پدها، اسپلینت‌ها، فاصله دهنده‌ها: این ابزارهای مراقبت از پا در داروخانه‌ها و فروشگاه‌های اینترنتی وجود دارند و باعث کاهش فشار روی شست می‌شوند. این‌ها انتخاب خوبی برای پیشگیری از وخیم شدن انحراف شست پا هستند.
- دوری از فعالیت‌هایی که باعث درد می‌شوند
- کمپرس سرد برای کاهش تورم مفصل
داروها
داروهای زیر می‌توانند در جهت مدیریت درد و تورم به شما کمک کنند:
- داروهای مسکن: داروهایی مانند ایبوپروفن باعث کاهش تورم و درد می‌شوند.
- تزریق کورتون: داروهای کورتیکواستروئیدی یا کورتون‌ها می‌توانند باعث کاهش تورم و التهاب پا شوند.
جراحی
درمان نهایی این عارضه جراحی است. جراحی انحراف شست پا به دلایل زیبایی اصلاً توصیه نمی‌شود. بهتر است تنها زمانی به این جراحی فکر کنید که درد و تورم با روش‌های بالا قابل کنترل نیست یا تحرک شما به حدی با مشکل مواجه شده که نمی‌توانید کارهای روزمره خود را انجام دهید.
روش‌های مختلفی برای جراحی شست پا کج استفاده می‌شوند و هرکدام مزایا و معایبی دارند. این که کدام تکنیک جراحی برای شما بهترین است به نظر پزشک و نوع بدشکلی انگشت بستگی دارد.
اکثر اعمال جراحی شامل موارد زیر هستند:
- برداشت یا حذف بافت متورم در اطراف مفصل شست
- صاف کردن انگشت با حذف کردن بخش‌هایی از استخوان
- تغییر جایگاه استخوان‌های کف پا برای صاف کردن مفصل و انگشت
- اتصال دائمی استخوان‌های مفصل دچار مشکل
میزان رضایت از جراحی هالوس والگوس حدود ۸۵ درصد است. مشکلاتی مانند سفت شدن انگشت شست و کاهش انعطاف پذیری آن، درد در جلوی پا و بازگشت انحراف در برخی از بیماران مشاهده می‌شود.
